Nećete naći mirnije mesto od Mačkovog kamena, vrha na planini Jagodnja, u blizini gradića Ljubovije u Zapadnoj Srbiji. Zaglušujuća tišina koja vas dočekuje prekinuta je samo povremenim zvucima detlića koji lupaju po kori okolnog drveća.
Teško je i zamisliti užas koji se ovde desio u septembru 1914. godine, kada su baš na ovom vrhu vođene teške borbe između 1. srpske i 6. austrougarske armije, u toku Bitke na Drini, u Prvom svetskom ratu. Ovde su svoje kosti ostavile hiljade vojnika, srpskih i austrougarskih. Ova bitka se smatra jednom od najkrvavijih u krvavoj istoriji Velikog rata.
Jedino što danas podseća na to, anomalija na vrhu ove predivne planine, je spomen-kosturnica u kojoj su pohranjeni ostaci ovih ratnika.
Ideja da se ovaj spomenik izgradi na Mačkovom kamenu rođena je 1925. godine, a sagrađena je 4 godine kasnije, da bi u avgustu 1931. godine u nju bile prenesene kosti ratnika koji su poginuli u boju.
Sam spomenik, kapela napravljena od granita, visoka je oko 8 metara, a na njenom vrhu, iznad zvonika, nalazi se krst. Sama kapela ima dvokrilna vrata, a unutra je freska Bogorodice, pored koje stoje ukrštene četiri puške, simbol ratnika koji su ovde postradali.
Na ulazu u kompleks nalazi se natpis „Otadžbina palim herojima“, a zapisani su i stihovi pesnika Vojislava Ilića mlađeg:
- Neznani brate, kad putem naiđeš,
Za jedan časak zastani u hodu,
I svrati ovde gde spavaju žrtve,
Iz ispolinske borbe za slobodu.
Poklon’ se svetoj kosturnici njinoj
I opomen’ se, zatvarajuć’ vrata:
Da pravo znači više nego sila,
I da je David survo Golijata.“
Priča koja se krije iza ovog spomenika je veličanstvena i tužna. Naime, upravo ovde je bio najveći udar velike austrougarske ofanzive na Srbiju. Iako su Srbi trpeli ogromne gubitke, nisu dopustili Austrougarima da slome njihovu odbranu.
Sukob na Mačkovom kamenu u stvari je deo Bitke na Drini, u kojoj su Austrougari pokušali da prodru kroz srpsku odbranu, ali fanatična borbenost daleko slabije srpske vojske značila je velike gubitke nadmoćnih Austrougara, koji su na kraju ipak dobili ovu bitku, ali kasnije i izgubili rat.
Za vreme bitke na drini oko 11000 srpskih vojnika bilo je ubijeno, ranjeno ili nestalo, a Austrougari su pretrpeli još veće gubitke – ova brojka na njihovoj strani bila je više od 30.000 ljudi.
U kripti spomenika je i uspomena na najvećeg heroja bitke na Mačkovom kamenu – majora Svetislava Markovića, koji je poveo svoje vojnike u samoubilački juriš na neprijatelja.
Ovaj tekst je objavljen u okviru projekta “Sedam čuda Ljubovije”, i sufinansirala ga je opština Ljubovija.
(Come to Serbia)