Brankovina, mestašce kod Valjeva u Zapadnoj Srbiji, danas ima manje od 500 stanovnika. A po značaju za istoriju Srbije ravno je velikim gradovima, kao što su Beograd, Niš ili Novi Sad.
Ovde, u predivnom okruženju prirode, šume su opkolile Znamenito mesto Brankovima, kompleks kuća u kojoj se čuvaju uspomene na porodicu Nenadović, veoma značajne ličnosti iz srpske istorije, kao i Desanku Maksimović, najveću pesnikinju u istoriji Srbije.
Tu je Crkva Svetih Arhanđela, koju je izgradio Prota Mateja Nenadović, jedan od vođa Prvog srpskog ustanka protiv Turaka.
Pored nje se nalaze nadgrobni spomenici iz 19. veka, koji pripadaju članovima porodice Nenadović.
U blizini crkve nalaze se i sobrašice, građevine koje su pravljene u 19. veku, i služile su za okupljanje naroda u vreme crkvenih praznika i sabora. Ove jednostavne kućice su odlično sačuvan primer narodnog graditeljstva u Srbiji u ovom periodu.
U drugom delu ovog kompleksa nalazi se Vajat Nenadovića, u kojem je 1826. godine, u ovoj slavnoj porodici, rođen veliki srpski književnik Ljuba Nenadović. Odmah pored je i prva državna škola – sagrađena 1836. godine u Brankovini.
Nova školska zgrada podignuta je 1894. godine, a tu je svoja prva slova učila velika pesnikinja Desanka Maksimović, najveća koju je Srbija dala poeziji i svetu.
Nedaleko od crkve nalazi se i grob Desanke Maksimovvić.
Nedaleko od sela se nalazi i Spomenik na Brankovinskom visu, visok skoro 5 metara, koji obeležava mesto s kojeg su 28. februara 1804. godine ustanici krenuli u borbu za oslobođenje Srbije od turske vlasti.
Na čelu ustanika bili su Mateja i Jakov Nenadović. Mateja je bio vojvoda, diplomata, pisac prvog ustava i prvi predsednik srpske vlade. Njegov otac, Aleksa Nenadović, bio je među najobrazovanijim i najcenjenijim ljudima u Srbiji, i istoričari smatraju da bi on bio na čelu Prvog ustanka, a ne Karađorđe Petrović, da ga Turci nisu ubili.
Brat Alekse Nenadovića, a stric Mateje, Jakov, bio je komandant Zapadne Srbije, i prvi po starešinstvu posle Karađorđa. On je bio prvi ministar unutrašnjih poslova. Aleksin sin Sima Nenadović bio je heroj Drugog Srpskog ustanka, kao i njegov rođak Jevrem Nenadović.
Svi oni, najznačajnije ličnosti u srpskoj istoriji u doba oslobođenja, su potekli iz malene Brankovine.
Desanka, kćer Brankovine, napisala je o svom zavičaju reči koje najbolje objašnjavaju suštinu ovog mesta:
– Pesnik i zavičaj? Šta je to zavičaj pesnikov? Da li je to vinograd, negde u Brankovini, u kome je jedna devojčica „pobeđivala svoj strah“, slušajući noćne jauke slavuja i ćukova, kukavica i sova, osećajući prve pesničke klice u sebi? Ili je to prvi zalazak sunca u đačku svesku unet? Ili prva knjiga pročitana u sunčanoj učionici seoske škole što miriše na jabuke i hleb iz đačke torbice? Ili trenutak kad se shvatilo da mnogo štošta u životu nije baš onako kako se u dečijoj mašti doživljavalo, već ima druge, krupnije i grublje dimenzije i značenja? Zavičaj je sva patrijarhalnost pesnikinje, ljudi, jezik, proplanci, zvuci i slike. Zavičaj je zagrljaj koji utopljava, raznežuje, odmara. Zavičaj je i potresna balada o seljakovoj smrti.
Tekst je deo projekta „Sedam valjevskih čuda“ koji je sufinansirao Grad Valjevo. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu ne izražavaju nužno stavove organa koji je dodelio sredstva.
(Come to Serbia)